Określony czy nieokreślony?
Rodzajniki to temat, z którym można się długo boksować. Dlatego tak ważnym jest, by poznać zasady które nimi rządzą. Sposób, w jaki należy rozpoznać przypadek, w jakim mają one wystąpić opisałam już wcześniej tutaj. Kwestia tego, czy w danym momencie mamy użyć rodzajnika określonego czy nieokreślonego często doskwiera moim kursantom, więc chciałabym teraz wyłożyć kawę na ławę i opowiedzieć Wam wie es geht:
Rodzajnik nieokreślony
Rodzajnik nieokreślony, jak sama jego nazwa wskazuje, mówi nam o rzeczach bądź osobach bliżej nam nieznanych, niekonkretnych, często w domyśle „jakiś, jakaś, jakieś”.
Są pewne momenty, co do których możemy być pewni, że w nich ma pojawić się właśnie rodzajnik nieokreślony. Nauczyciele często powtarzają, że rodzajnika nieokreślonego używamy wówczas, gdy mówimy o czymś lub o kimś po raz pierwszy. Ale co to właściwie znaczy? Kiedyś i dla mnie nie było to do końca jasne.
Po raz pierwszy, to znaczy, że o danej rzeczy lub osobie wspominamy naszemu rozmówcy pierwszy raz w naszej wypowiedzi, oraz, że nasz rozmówca od tej rzeczy bądź osobie do tej pory nie wiedział, nie znał jej. Chcę na przykład poinformować rozmówcę, że kupiłam mojej mamie prezent. Mój rozmówca nie wie jeszcze co to dokładnie jest, no i mówię mu o tym po raz pierwszy, wcześniej o tym nie wspominałam:
Widzicie? Użyłam rodzajnika nieokreślonego „ein”. Prezent to po niemiecku „das Geschenk”, ale zgodnie z tabelą, jego nieokreślonym odpowiednikiem jest „ein”. Ponadto „ein” występuje w tym zdaniu w bierniku czyli Akkusativie, ponieważ zachodzi tu pytanie „kogo? co? – kupiłam?”.
Teraz, kiedy znów w mojej rozmowie wspomnę o tym prezencie, muszę użyć rodzajnika określonego, ponieważ mój rozmówca już wie, że jakiś prezent kupiłam, a skoro zamierzam mówić o nim dalej, mam na myśli od teraz konkretną rzecz:
Ciągnę temat dalej. Teraz chciałabym zdradzić swojemu rozmówcy, czym tak naprawdę jest ten prezent. Ponieważ będę jakoby klasyfikować tą rzecz, tzn. nazywać czym jest, znów użyję rodzajnika nieokreślonego:
Więc w tym momencie możemy podsumować, co już wiemy na temat rodzajnika nieokreślonego. Wiemy, że używamy go wspominając o danej rzeczy lub osobie po raz pierwszy, gdy mówimy o czymś niekonkretnym, bliżej nieokreślonym i mamy na myśli „jakiś, jakaś, jakieś”, oraz gdy klasyfikujemy tą rzecz bądź osobę. Podsunę Wam jeszcze kilka przykładów:
Ale to nie wszystko, jeśli chodzi o rodzajnik nieokreślony. Często nauczyciele zapominają dodać, że rodzajnika nieokreślonego używamy, gdy mamy coś jednego. Np.:
Oczywiście, może być tak, że informuję o tym swojego rozmówcę po raz pierwszy. Ale nawet jeśli on zapomni, że mam rodzeństwo, to gdy znów będę mu o tym przypominać, użyję rodzajnika nieokreślonego bo mam tylko JEDNĄ siostrę i JEDNEGO brata.
No i jeszcze jedna uwaga. Co bardzo ważne, rodzajnik nieokreślony, nie istnieje w liczbie mnogiej! Wówczas używamy samego „gołego” rzeczownika. Wyobraźcie sobie, że spacerujecie po parku i widzicie bawiące się dzieci na placu zabaw. Nie znacie ich. Mówicie więc:
A gdy wspomnicie o nich kolejny raz:
Rodzajnik określony
Z rodzajnikiem określonym jest dużo łatwiej. Już po nazwie możemy się domyślać, że używamy go wówczas, gdy mówimy o czymś lub o kimś wcześniej wspomnianym, znanym mi i rozmówcy, konkretnym. Pamiętajcie – der, die, das to jak nasze: „ten, ta, to”. Natomiast liczba mnoga die – „te” (kobiety) lub „ci” (mężczyźni).
Są takie momenty, kiedy rodzajnika określonego użyjemy zawsze, niezależnie od tego czy ta rzecz bądź osoba pojawiają się pierwszy raz w naszej wypowiedzi lub nie. Mam tu na myśli rzeczy, osoby bądź zjawiska jedynie i niepowtarzalne na świecie, np.:
Kolejną kategorią rzeczowników, których zwykle przyjeło się używać z rodzajnikiem określonym są pory roku, pory dnia, miesiące, dni tygodnia.. a także posiłki:
(Niech Was nie zmyli przyimek; w „am” skrywa się rodzajnik określony – to inaczej an dem. Podobnie jest z „im” – in dem. Przyimki te, w kontekście czasu łączą się z celownikiem, czyli Dativem).
Co ciekawe, również nazwy uczuć i pojęć abstrakcyjnych używa się z rodzajnikiem określonym:
Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego wpisu kwestia rodzajników stała się dla Was jasna. Zachęcam Was do pobrania krótkiej ściągi tutaj:
