Czym jest odmiana słoniowa?

Skoro już trafiłeś na ten wpis, zapewne chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego, czym jest owa deklinacja słoniowa. Niektórzy o niej nigdy nie słyszeli, ja sama nie jestem pewna, gdzie po raz pierwszy zasłyszałam tę nazwę. W praktyce jednak używa się znacznie częściej określenia „odmiana słaba rzeczownika”. W repetytoriach gramatycznych znajdziemy to pojęcie pod hasłem „N-Deklination” lub „Schwache Deklination”.

Rzeczowniki, które ulegają tej deklinacji, nazywamy zwykle słabymi. Ale o co właściwie chodzi? Czy to ważna kwestia? Czy musimy znać tę odmianę rzeczownika?

Potrzebna mi odmiana słaba?

Określę to w następujący sposób: jeżeli chcemy mówić ładnie i poprawnie, to zdecydowanie tak. Ale oczywistym jest również, że jeśli nie dopełnimy tej deklinacji jak należy i zapomnimy o końcówce, to i tak będziemy w dalszym ciągu komunikatywni, więc nie będzie to jakaś wielka katastrofa. Nie bez przyczyny zagadnienie to pojawia się w okolicach poziomu B, czyli średnio-zaawansowanego. Wówczas moi kursanci robią wielkie oczy, bo przecież do tej pory nie było mowy o tym, by rzeczownik jakkolwiek się odmieniał. Rodzajnik, owszem, ale nie rzeczownik.

I wtedy ja przyznaję im rację, że tak, że owszem, tak było. Ale nie wyobrażam sobie zaczynać przygody z gramatyką od deklinacji słabej. Doskonale wiem, ile wysiłku i czasu kursanci muszą poświęcić, by opanować tabelkę z rodzajnikami. Na N-Deklination przyjdzie pora na późniejszych etapach nauki. Jak to mówią: kommt Zeit, kommt Rat.

Na czym polega N-Deklination?

Na czym polega odmiana słaba? Ano na tym, że nasz rodzajnik wygląda normalnie jedynie w mianowniku. W pozostałych przypadkach do owego rzeczownika dochodzi końcówka „-n” lub „-en”. Przedstawię Wam to na przykładzie słowa chłopiec (der Junge):

(Nominativ) Das ist ein Junge.

(Genitiv) Das sind Bücher eines Jungen.

(Dativ) Sie trifft sich mit einem Jungen.

(Akkusativ) Ich sehe einen Jungen.

Zwróć proszę uwagę, że nawet w dopełniaczu (w Genitivie) nasz rzeczownik otrzymał końcówkę „-n”. Teoretycznie nic trudnego, ale jednak gdzieś ta deklinacja nam w praktyce umyka. Dlaczego? Myślę, że powodem jest fakt, że nie zawsze jesteśmy pewni, jakie rzeczowniki są tak naprawdę rzeczownikami słabymi. Na szczęście mam na to radę. Poniżej przedstawię Ci kilka wskazówek, po czym to poznać.

Rzeczowniki słabe to…

Rzeczowniki odmiany słabej są po pierwsze rodzaju męskiego. Super, bo to zawsze jakieś ułatwienie Ponadto jest ich dosłownie garstka, więc nie trudno je zapamiętać. I teraz najważniejsze:

• Są to przede wszystkim rzeczowniki zazwyczaj krótkie, dwusylabowe, kończące się na „-e” (poza kilkoma wyjątkami, które odmieniają się wedle odmiany mieszanej, ale o tym innym razem): der Junge, der Kunde, der Kollege, der Knabe, der Zeuge, der Bursche, der Bote, der Experte, der Neffe

• rzeczowniki rodzaju męskiego oznaczające narodowość: der Afghane, der Baske, der Brite, der Bulgare, der Chinese, der Däne, der Franzose, der Grieche, der Jugoslawe, der Kroate, der Mongole, der Pole, der Russe, der Türke

• rzeczowniki rodzaju męskiego określające zwierzęta: der Affe, der Bär, der Bulle, der Coyote, der Drache, der Hase, der Falke, der Fink, der Löwe, der Ochse, der Rabe

Jest jeszcze grupa rzeczowników słabych, które rozpoznasz po charakterystycznych końcówkach (są to najczęściej rzeczowniki pochodzenia obcego):

• kończące się na „-ent”: der Absolvent, der Patient, der Präsident, der Agent, der Assistent, der Dirigent, der Produzent, der Student, der Konsument

• kończące się na „-ant” lub „-and”: der Diamant, der Doktorand, der Emigrant, der Demonstrant, der Musikant, der Astronaut, der Elefant, der Lieferant, der Konsonant

• kończące się na „-ist”: der Autist, der Christ, der Egoist, der Idealist, der Journalist, der Kapitalist, der Kommunist, der Polizist, der Sozialist, der Spezialist, der Terrorist, der Tourist

• kończące się na „-oge”: der Gynäkologe, der Pädagoge, der Soziologe, der Biologe

• kończące się na „-at” lub „-ad”: der Automat, der Diplomat, der Kandidat, der Kamerad, der Bürokrat, der Soldat

Wyjątki

A jakże. Maleńka grupka rzeczowników, których nie sposób przyporządkować gdzieś wyżej. Mianowicie chodzi o: der Architekt, der Bauer, der Held, der Favorit, der Fotograf, der Graf, der Herr, der Idiot, der Mensch, der Nachbar, der Narr, der Pilot, der Prinz.

Gdy nie masz pewności…

Może się owszem zdarzyć tak, że nie masz pewności, czy aby na pewno dany rzeczownik jest słaby. Coś Ci się wydaje, niby dobrze brzmi, ale na 100% nie wiesz. Spokojnie, da się temu zaradzić. Wiesz co wtedy robić? Zajrzyj do wujka Dudena. Duden to niemiecka encyklopedia. Jest wprawdzie niemiecko-niemiecka, ale nie musisz znać biegle języka, żeby upewnić się, czy dany rzeczownik jest słaby. Zostawiam tu link, gdzie możesz sprawdzić na przykładzie słowa „der Fotograf”, jak to wygląda. Kliknij w link, zjedź na sam dół strony, aż zobaczysz tabelę z odmianą. I już wszystko jasne

Możliwe pomyłki

Co prawda nie tyle w samej deklinacji, co w kategoryzacji rzeczownika. Zwróć proszę uwagę, że w języku niemieckim są również rzeczowniki, które wyglądem przypominają rzeczowniki słabe. Są rodzaju męskiego i kończą się na „-e”. Na przykład:

der Angestellte, der Erwachsene, der Deutsche, der Jugendliche…

I mimo, że one również w przypadkach innych niż mianownik otrzymują końcówkę „-n”, to nie są to rzeczowniki z grupy słabych.

To są tak zwane rzeczowniki odprzymiotnikowe (substantiviertes Adjektiv). Niektóre z nich pochodzą od imiesłowu. Zwał jak zwał, te nazwy pewnie Cię mało interesują. Ale chcę byś wiedział/a, że ta końcówka wynika z odmiany przymiotnika, bo to co widzisz, to nic innego jak przymiotnik zapisany wielką literą. A skoro jest już zapisany wielką literą, staje się samodzielnym rzeczownikiem. Zobacz proszę jak to wygląda w praktyce:

(Nominativ) Das ist ein Deutscher. Der Deutsche wohnt in Berlin.

(Genitiv) Das ist der Ausweis eines Deutschen.

(Dativ) Er spricht mit einem Deutschen.

(Akkusativ) Wir haben einen Deutschen angesprochen.

Czyli jeżeli mamy rodzajnik określony, to rzeczownik ten przyjmuje końcówki przymiotnika po rodzajniku określonym w danym przypadku. Podobnie jest przy rodzajniku nieokreślonym, wówczas odmieniamy odpowiednio jak po rodzajniku nieokreślonym.

Cieszę się, ze dotarłeś/aś do końca artykułu. Mam nadzieję, że po tym wpisie, będzie Ci łatwiej odróżnić rzeczowniki słabe od tych odprzymiotnikowych, choć deklinacja w zasadzie się nie różni Jeśli masz jakieś pytania, napisz proszę w komentarzu, chętnie odpowiem.